A historia da Masonería en Ourense é unha testemuña do desenvolvemento do librepensamento e o compromiso social no interior de Galicia, unha rexión marcada por un carácter profundamente rural e unha forte influencia da Igrexa Católica durante o século XIX. Malia estas dificultades contextuais, a provincia albergou loxas activas e figuras clave comprometidas cos ideais de progreso, fraternidade e liberdade de conciencia, reflectindo moitas similitudes coa Masonería de Lugo.
O movemento atopou a súa base social na clase media ilustrada, composta por intelectuais e profesionais ligados ao pensamento rexeneracionista do 98. Simbolicamente, a Orde conéctase coa tradición dos canteiros (mestres do granito) dos séculos XVII e XVIII en Ourense, cuxos gremios mantiñan estruturas xerárquicas e ritos que prefiguraban as posteriores loxas masónicas especulativas, vinculando a arte de construír coa arte de pensar.
O apoxeo masónico viviuse a finais do século XIX, concentrándose a actividade na capital e en Ribadavia. En Ourense cidade, destacaron loxas como a Loxa Auria nº 99 (fundada o 15 de novembro de 1871 e adscrita ao Gran Oriente Español), a Loxa Amor nº 358 e a Loxa Universo nº 197, ademais do Triángulo Aurora nº 6. A Loxa Auria contou con membros ilustres, sendo o máis notable o poeta Manuel Curros Enríquez, figura central do Rexurdimento galego e un firme defensor da liberdade de pensamento, xunto co pintor Silvio Fernández Rodríguez e o futuro librepensador Juan Manuel Amor. En Ribadavia, a Loxa Luz do Avia nº 64 (1871-1876, logo Luz do Avia nº 266) e o Capítulo Unión Ibérica nº 86 demostraron a vitalidade masónica fóra da capital, contando con figuras como Vicente Martínez-Risco y Agüero e Cesáreo Rivera. O compromiso estendeuse a outros núcleos provinciais como O Barco de Valdeorras, Celanova e Verín.
A traxectoria da Masonería ourensá viuse truncada brutalmente co levantamento militar de 1936. Galicia caeu rapidamente baixo o control do bando sublevado, converténdose nunha zona de aniquilación política e social, onde a Maçonaría foi intensamente perseguida e utilizada como chiba expiatoria polo discurso franquista. Esta persecución institucionalizouse coa Lei do 1 de marzo de 1940 sobre Represión da Maçonaría e o Comunismo, obrigando á Orde á clandestinidade e ao exilio. Os maçons ourensáns, como parte do exilio republicano, mantiveron a continuidade da súa identidade a través de redes internacionais e do Gran Oriente Español (GOE), que trasladou a súa sede a Cidade de México, garantindo a supervivencia simbólica da Orde.
O rexurdir chegou coa Transición á democracia tras a morte de Franco en 1975. A Masonería foi legalizada de novo en 1979 e o GOE restableceuse (como Gran Loxa de España - Grande Oriente Español), permitindo a reactivación discreta e legal da actividade masónica en Ourense. Na actualidade, a presenza masónica na provincia inscríbese baixo os auspicios da Gran Loxa de España, buscando a continuidade do seu legado. Este renacemento da Masonería evoca a figura do poeta e o espírito ilustrado do Rexurdimento ourensán, levando o nome de "Curros Enríquez 114", simbolizando a firme vontade da Orde de pervivir no contexto de liberdade e pluralidade da Galicia democrática no século XXI.